Της Ελευθερίας Μηλάκη
Είναι γεγονός ότι τα Χριστούγεννα σήμερα τα γιορτάζουν και όσοι δεν είναι θρήσκοι ή δεν είναι πολύ θρήσκοι. Αυτό το έλεγε μια Γερμανίδα σε μια ονλάιν εκδήλωση σχετικά με το λεγόμενο Adventszeit, δηλαδή τη σαρακοστή ας πούμε των Χριστουγέννων. Θα μπορούσαμε εδώ να πούμε κάτι βαρετό όπως «ο δυτικός άνθρωπος εξόρισε το Χριστό από την ίδια του τη γιορτή». Γιατί «δεν πρέπει να μεριμνούμε τι θα φάμε, τι θα πιούμε και τι θα ενδυθούμε». Και γιατί να μεριμνούμε στην καθημερινότητα δηλαδή; Εμείς δεν είμαστε «τα πετεινά του ουρανού, που ούτε σπέρνουν, ούτε θερίζουν». Αυτά είναι άλλα πετεινά.
Ας γιορτάσουμε λοιπόν την κατανάλωση! Όσον αφορά εμένα, μου αρέσουν οι λεγόμενες «περιστάσεις», είτε πρόκειται για Χριστούγεννα, Πάσχα, Halloween και Valentine’s. Καταρχάς μου αρέσει ό,τι αφορά τη διακόσμηση. Δεν μου άρεσε πάντα. Για παράδειγμα στο φοιτητικό μου σπίτι δεν υπήρχε ίχνος διακόσμησης, ήταν απόλυτα απλό, ούτε ένα μπιμπελό, ούτε ένα κάδρο, τίποτα. Δυο τρεις μονόχρωμες κουρτίνες, ελάχιστα ξύλινα έπιπλα, ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, μία καρέκλα, αυτά ήταν όλα. Η πρώτη φορά μου με άγγιξε η «μαγεία των Χριστουγέννων» όσον αφορά το ντεκόρ, ήταν νομίζω 2006 ή 2007. Είχα δει σε ένα μαγαζί με έπιπλα και διακοσμητικα πίσω από τον Άγιο Τίτο, το οποίο δεν υπάρχει πια, ζωάκια από λευκά φτερά, μικρά και μεγαλύτερα, κουκουβάγιες, αλεπούδες, σκίουροι και δεντράκια επίσης από λευκά φτερά. Ήταν αρκετά ακριβά, όμως αγόρασα μερικά. Τα στολίζω κάθε χρόνο και δεν μπορώ να πιστέψω πώς πέρασαν τόσα χρόνια. Φέτος είχε ξεκολλήσει το μάτι της κουκουβάγιας και το αυτί του σκίουρου και τα κόλλησα με κόλλα στιγμής. Σε ένα παλιό τετράδιο σημειώσεων κάτω από λογαριασμούς και υπολογισμούς είχα γράψει «και ένα τριήμερο στην Αθήνα». Ήταν χειμώνας, μπορεί και μετά τις γιορτές. Είχα επισκεφθεί μια έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, είχα συναντήσει φίλους και αδέρφια και επίσης είχα ψωνίσει ένα πλήρες ροζ σερβίτσιο τσαγιού από το αγαπημένο μου κατάστημα παιχνιδιών και διακόσμησης στην Λ. Κηφισίας, αλλά και ρούχα, παππούτσια, καλλυντικά, από πολυκατάστημα στο κέντρο. Τότε δεν ήταν τα ονλάιν καταστήματα και ήταν τύχη να πας στην Αθήνα να βρεις κάτι που δεν το έβρισκες στο Ηράκλειο. Ή αν πήγαινε κάποιος φίλος μπορούσες να του ζητήσεις κάτι, για παράδειγμα βαζάκια που μύριζαν σαν γλυκό κατάλληλο για να το φας, σορμπέ φράουλας, πάστα αμυγδάλου και άλλα.
Και τώρα ελπίζω σε ένα τριήμερο, έστω στην Αθήνα. Καταναλωτικό αγαθό και το ταξίδι. Χριστουγεννιάτικο ντύσιμο. Στις περυσινές μου σημειώσεις επιθυμιών είχα ένα μαύρο φόρεμα με φτερά, αλλά τελικά δεν το αγόρασα. Τι να το κάνω! Πέδιλα μαύρα με στρας! Ούτε αυτά τα πήρα. Ποιος έχει τώρα διάθεση για βραδινές εξορμήσεις. Αυτά ήταν πριν από το 2008. Είχα αγοράσει από την Ερμού ένα μαύρο φόρεμα, στενό, στράπλες, μίντι. Μια άλλη φορά μας έδωσε ο μπαμπάς χρήματα να πάμε με τη μαμά στη χριστουγεννιάτικη αγορά στο Ηράκλειο και βρεθήκαμε μπροστά σε μια μπουτίκ στην οδό Χάνδακος. Μην μπούμε μέσα, θα μας αδειάσουν το πορτοφόλι. Και αυτό ακριβώς έγινε. Βρέθηκα με μια τουίντ μάλλινη φούστα σε γραμμή κλεψύδρας, με λεπτομέρεις από μαύρη δαντέλα, που μου ήταν ασφυκτικά στενή και τη φόρεσα ελάχιστες φορές. Για φέτος ένα χριστουγεννιάτικο πουλόβερ μου αρκεί. Δεν ξέρω αν είναι αρκετά «βιώσιμο», τέλος πάντων. Από παππούτσια είμαι εντάξει. Ένα λάθος στην παραγγελία έφερε μπροστά μου τον κούριερ να ζητάει 86 ευρώ αντί τα πενήντα της υποτιθέμενης προσφοράς, όμως αναγκάστηκα να παραλάβω το πακέτο για να μην μας βάλουν στη μαύρη λίστα! Είναι πολύ άσχημο να σε βάζει στη μαύρη λίστα ένα κατάστημα παππουτσιών. Μαφιόζικο πράγμα το πολύ επιθετικό μάρκετινγκ. Στολίσανε ήδη εδώ και μέρες στον αγαπημένο μου φούρνο – καφέ της περιοχής. Τι ωραία τα πανετόνε… Καμιά φορά το περιτύλιγμα είναι πιο ωραίο από το ίδιο το περιεχόμενο! Ένας ευγενικός μεσαιωνικός ιππότης, για την κόρη ενός φούρναρη, μεταμορφώθηκε σε παραγιό στο φουρνάρικο και επινόησε ένα γλυκό ψωμί με το όνομα του, «Pan de Toni».
Πάμε για καφέ, μαζί με περιοδικά. Καταναλωτές. Μανιώδεις. Οι κακές συνήθειες δεν κόβονται.
- Κάποιοι μετράνε τις ανθρώπινες ανάγκες, εγώ τις μέτρησα και τις βρήκα τέσσερις…
- Ποιες;
- Τροφή, στέγη…
- Και μετά; Ένδυση;!
- Δεν τη σκέφτηκα την ένδυση, όχι, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Και μετά χαρά, διασκέδαση, ψυχαγωγία, ό,τι σε κάνει χαρούμενο. Εκεί θα έβαζα και τα κάθε λογής ψώνια, χόμπι, ταξίδια. Οι αναμνήσεις είναι η δεύτερη ευκαιρία μας στην ευτυχία. Δεν εντυπωσιάζομαι με τίποτα πια. Κανείς δεν έχει το ελιξίριο της αθανασίας.
- Αυτό το μάλλινο ασπρόμαυρο πιε ντε πουλ τσαντάκι κοστίζει 290 ευρώ…
Έχω μια μεγάλη συλλογή με περιοδικά μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής. Πριν διαβάσω τα καινούρια, συγκεντρώνω και ξεσκονίζω τα παλιά:
«Πουτίγκα με γάλα αμυγδάλου, ροδόνερο και καραμελωμένα αμύγδαλα»
«Πανακότα με βανίλια, φιστίκια Αιγίνης, ζελέ αρωματισμένο με ιβίσκο, μαλλί της γριάς και χρυσό κονφετί. Αν η μαγεία των γιορτών είχε γεύση, θα ήταν αυτού του γλυκίσματος».
«Ο εξόριστος βασιλιάς της Πολωνίας, Stanislav Leszczynsky προσπαθούσε να φάει ένα μπαγιάτικο κογκλώφ, κάτι σαν τσουρεκάκι, και ο σεφ του πρότεινε να το βουτήξει σε κρασί. Έτσι δημιουργήθηκε το γνωστό σε όλους γλυκό, χρυσαφένιο, με μια σπάνια ισορροπία στιβαρότητας και ελαφρότητας. Άλλοι λένε ότι πήρε το όνομά του από το τουρμπάνι του Αλή Μπαμπά από το Χίλιες και μία Νύχτες και άλλοι από τη φουσκωτή και πτυχωτή φούστα μιας γλυκιάς babka, δηλαδή γιαγιάς».
«Προχαρά». Vorfreude. Έτσι λένε στα γερμανικά το συναίσθημα της ευχάριστης προσμονής. Κακή μετάφραση, προχαρά παραπέμπει σε «γουρουνοχαρά». Δεν θέλω βαρβαρότητες τέτοιου είδους. Θέλω χριστουγεννιάτιες γλάστρες. Με λευκά ελλέβορα, κόκκινα ή πιο πρωτότυπα ροζ αλεξανδρινά και αυτά με τους κόκκινους μικρούς καρπούς, πώς τα λένε, είναι διάφορα. Πουρνάρια. Και να μην ξεχνάμε ποτέ ότι δεν πρέπει να αφήνουμε το γάμο να πάμε για πουρνάρια. Τα περιθώρια δεν επιτρέπουν πράγματα που δεν είναι σημαντικά, τα σημαντικά πρέπει να προστατέψουμε. Το αγαπημένο μου κατάστημα στην Κηφισίας δεν υπάρχει πια, έκλεισε στην κρίση, αλλά το βρήκα σε eshop. Έχουμε και λέμε. Στολίδι Χρυσομαλλούσα από το παραμύθι η Χρυσομαλλούσα και οι αρκούδες. Στολίδι βασιλιάς των ποντικών, από το παραμύθι ο Καρυοθραύστης. Στολίδι κουνιστό αλογάκι. Θυμάμαι ένα σαλόνι, όπου σε μια γωνιά υπήρχε ένα μεγάλο κόκκινο αλογάκι, δώρο για τα παιδιά των μεταναστών της Γερμανίας, το έστειλαν ή το έφεραν οι γονείς τους. Απολαύστε τον Καρυοθραύστη να χορεύει πλάι στη μπαλαρίνα, η γλυκιά Χιονάτη φέτος τα Χριστούγεννα θα κοσμεί το δικό σου χώρο ζωντανεύοντας ολόκληρο το παραμύθι μπροστά στα μάτια σας. Ξετυλίγοντας τις μπάλες, λίγη χρυσόσκονη πέφτει πάνω στο τραπεζάκι. Μια δόση λάμψης.
- Πάμε να δούμε το μπαλέτο ο Δον Κιχώτης;
- Εννοείς ο Καρυοθραύστης…
- Όχι, ο Δον Κιχώτης…
Θα στολίσω και ένα Adventskalender. Λίγο αργά, αλλά ήθελα ένα πιο ιδιαίτερο, όχι αυτά που βρίσκεις πια παντού. Ανοίγεις κάθε μέρα ένα παραθυράκι και βλέπεις μια νοσταλγική εικόνα, ή ένα σοκολατάκι κτλ. Την Παραμονή των Χριστουγέννων είναι έθιμο στην Ευρώπη να ανταλλάσσουν δώρα, όχι ακριβά, κάτι μικρό ή χιουμοριστικό, ή χειροποίητο, που δείχνει στον άλλο ότι τον σκέφτηκες. Να μερικές ιδέες:
«Δώρο, σε σχήμα δώρου, που το βάζεις σε ένα μπολ με νερό, το αφήνεις δυο ώρες και γίνεται ή έλατο ή Άη Βασίλης».
«Μικρές σβούρες σε σχήμα δώρου, τις κουρδίζεις και κινούνται».
«Σελιδοδείκτης με κολλημένο πάνω σοκολατάκι ή ζελεδάκι – καραμέλα».
«Μολύβι που γράφει πάνω Καλά Χριστούγεννα».
«Κούπα με ένα σοκολατάκι και ένα φακελάκι τσαγιού».
«Μαρμελάδα κεράσι με κανέλα».
«Μανταρινόκρεμα σαν λεμονόκρεμα».
Και γιατί όχι, ένα ινσταγκραμμικό έτοιμο fruitcake (κέικ με ξερά φρούτα, μεταφορικά η λέξη σημαίνει τρελός, «παλαβός») καλυμμένο με άχνη ζάχαρη, που κοστίζει περίπου εικοσιτρία ευρώ τα 900 γραμμάρια. Ακούγονται τρελά όλα αυτά; Όχι λιγότερο τρελά από το «χριστουγεννιάτικο καλάθι».
Για ένα πράγμα δεν έχω διάθεση φέτος. Για φουρνίσματα. Είναι νωρίς ακόμα, ίσως αλλάξει αυτό. Κουραμπιέδες Νέας Καρβάλης με πρόβειο βούτυρο και ολόκληρα αμύγδαλα, όπως πάντα, μελομακάρονα με ελαιόλαδο ανάμικτο με ηλιέλαιο και για επανάσταση ελάχιστο βούτυρο, βασιλόπιτα από τις σελίδες κάποιου φετινού περιοδικού… Για το φρουτκέηκ, λόγω φόρτου εργασίας, έχει δέκα μέρες αναμονής… Δεν πάω καλύτερα στα μαγαζιά της πόλης; Γενναία απόφαση να αψηφίσεις τη φαντασμαγορική υπερβολική διαφήμιση και να προτιμήσεις το τοπικό κατάστημα. Έτσι και αλλιώς και οι τοπικοί έμποροι τώρα έχουν εκτός από ωραίες βιτρίνες και παρουσία στο διαδίκτυο. Το μαγαζί είναι η σκηνή τους! Είναι σταρ εκεί, πρωταγωνιστές.
Τα πιο όμορφα παλαιού τύπου καταστήματα είναι αυτά που πουλάνε είδη πλεξίματος, αλλά και πλεκτές δημιουργίες. Κάθε φορά που περνάω από ένα τέτοιο κατάστημα σταματώ και κοιτάζω τη βιτρίνα. Θα ήθελα να μπω μια μέρα σε ένα τέτοιο κατάστημα, αλλά να πάρω τι; Δεν ξέρω να πλέκω. Διαβάζω ένα φυλλάδιο με οδηγίες πλεξίματος. Γαλλική ζακέτα, βαθυκόκκινη, κόστος υλικών 140 ευρώ.
Υπάρχουν επίσης παλαιού τύπου καταστήματα με πιτζάμες, ομπρέλες και άλλα τέτοια είδη. Αυτά μ’ αρέσουν. Βγες στην αγορά. Κάνε μια έρευνα, πάρε κάτι που δεν είναι μεν «φτηνό επώνυμο», αλλά είναι από καλό παλιό μαγαζί.
Ακούω μια γυναίκα πίσω μου στο καφέ…
- Στη ζωή δεν είναι όλα υπό τον έλεγχο μας, όσο οργανωμένοι και αν είμαστε. Τον πατέρα μου να φέρω πίσω, που θέλω, δεν μπορώ…
Αν είναι κάτι να μας δώσει χαρά, ας είναι όλα αυτά τα καταναλωτικά είδη. Να μην ξεχάσουμε και τα βιβλία.
Γιατί όχι τον Έφηβο του Ντοστογιέφσκι;
Αυτή είναι λοιπόν η Ευρώπη μας
Οι βάρβαροι της Ευρώπης
Νύχτες Πανούκλας
Τα βιβλία του Ιακώβ
Μικρά Πράγματα σαν κι αυτά
Η ποίηση, ό,τι και αν σημαίνει αυτή η λέξη, φτιάχνεται από τα πιο «ευτελή» υλικά και, κυρίως, μένει στο χρόνο.
